Spadkobierczyni zmarłego artysty, będącego polskim malarzem, grafikiem, plakacistą i rzeźbiarzem pozwała dom aukcyjny X zajmujący się, między innymi, sprzedażą obrazów (które przyjmuje w komis i wystawia na aukcjach) do zapłaty kwoty 100.000 złotych.

Powódka wskazała, ze w latach 2008 r. - 2016 r. dom aukcyjny X zorganizował aukcje, na których dokonano sprzedaży oryginalnych prac artysty w kwocie 336.881,20 złotych (dochodzona kwota 100.000 złotych stanowiła jedynie część w/w wynagrodzenia). Powódka uzyskała informacje o sprzedaży określonych prac artysty oraz o uzyskanych cenach z Internetu oraz od przedstawicieli X obecnych osobiście na aukcjach.

Podstawą prawną do dochodzenia roszczenia przez powódkę były przepisy art. 19 – 19(5) ustawy z dnia 04 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dotyczące prawa do wynagrodzenia (tzw. droit de suite). Te najistotniejsze w niniejszej sprawie brzmią:

Twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia, stanowiącego sumę poniższych stawek:
1) 5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50.000 euro, oraz
2) 3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro, oraz
3) 1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro, oraz
4) 0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro, oraz
5) 0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro - jednak nie wyższego niż równowartość 12.500 euro (art. 19 ust. 1 prawa autorskiego) .
Opisane wynagrodzenie dotyczy każdej zawodowej odsprzedaży utworu plastycznego za cenę równą lub wyższą od równowartości 100 euro (art. 19 ust. 2 prawa autorskiego).
Zawodową odsprzedażą są wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach prowadzonej działalności, przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych (art. 192 ust. 2 prawa autorskiego).
Do zapłaty wynagrodzenia jest obowiązany sprzedawca, a gdy działa na rzecz osoby trzeciej, zawodowo zajmującej się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych, odpowiada z nią solidarnie. (art. 193 ust. 1 prawa autorskiego).

Na tym tle, orzekający w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy, a w ślad za nim również Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, iż sprzedawcą zobowiązanym do zapłaty wynagrodzenia z tytułu droit de suite jest również zawodowy pośrednik (np. dom aukcyjny, agent) dokonujący czynności odsprzedaży utworu na rzecz właściciela będącego osobą trzecią. W ocenie Sądu sprzedawcą, w rozumieniu wskazanego przepisu, jest: osoba dokonująca zawodowej odsprzedaży we własnym imieniu i na własny rachunek (właściciel utworu), osoba dokonująca zawodowej odsprzedaży we własnym imieniu, ale na rachunek właściciela (np. komisant) oraz osoba dokonująca odsprzedaży utworu w imieniu i na rachunek właściciela.

Sąd wskazał, że pozwany dom aukcyjny X dokonywał sprzedaży utworów plastycznych artysty na podstawie umów komisu. Zgodnie z prawem:

Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym (art. 765 KC).

Przy sprzedaży komisowej umowa dochodzi do skutku pomiędzy nabywcą, a komisantem działającym w imieniu własnym, nie zaś w imieniu komitenta. Komisant jest zatem podmiotem stosunku cywilnoprawnego powstałego na skutek zawarcia umowy komisu. Wobec powyższego - dom aukcyjny X, jako komisant, był stroną umów, na podstawie których dokonywana była odsprzedaż dzieł plastycznych artysty, a więc pozwany był sprzedawcą we wskazanym wyżej rozumieniu i osobą zobowiązaną do zapłaty wynagrodzenia z tytułu droit de suite na rzecz spadkobiercy artysty. W tym zakresie Sąd I instancji podzielił stanowisko zaprezentowane przez powódkę.

Co do przedstawionej powyżej interpretacji przepisu nie ma również wątpliwości w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i w praktyce krajów zachodnich, gdzie droit de suite płacone jest zamiennie przez dom aukcyjny lub nabywcę.