Pod koniec 2018 roku weszła w życie ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.

Nowe przepisy są odpowiedzią na potrzeby ogromnej grupy polskich przedsiębiorców, działających na podstawie wpisu do CEiDG, którzy zakładali swoje firmy w pierwszych latach transformacji ustrojowej, a dziś osiągnęli już dojrzały wiek. Dzięki ustawie, w przypadku nagłej śmierci przedsiębiorcy, firma będzie mogła zachować operacyjną ciągłość działania. Nowe regulacje pozwalają bowiem utrzymać w mocy kluczowe dla działalności przedsiębiorstwa kontrakty cywilnoprawne, umowy o pracę, zezwolenia, licencje, koncesje czy pozwolenia. Po śmierci przedsiębiorcy, będzie można również posługiwać się jego numerem NIP czy korzystać z dotychczasowego konta firmowego.

Jak zatem zadbać o swoje przedsiębiorstwo, aby w okresie przejściowym, tj. do czasu zakończenia postępowań spadkowych, zapewnić mu niezakłócone funkcjonowanie?

Wystarczy powołać zarządcę sukcesyjnego.

Zarządcę powinien wyznaczyć sam przedsiębiorca. Przepisy przewidują, co prawda, możliwość powołania również przez osoby uprawnione po śmierci przedsiębiorcy, ale procedura ta wiąże się z udziałem notariusza i wymaga dużo więcej formalności i kosztów. W związku z powyższym, w niniejszym wpisie skoncentruje się wyłącznie na pierwszej możliwości, o której przedsiębiorcy powinni pomyśleć jeszcze za życia, tym bardziej, że powołanie zarządcy nie jest ani skomplikowane, ani czasochłonne.

Kto może zostać zarządcą?

Zarządcą może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej np. jeden ze spadkobierców lub prokurent. Kandydat nie może mieć orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Do pełnienia funkcji zarządcy nie można wskazać osoby prawnej np. spółki lub fundacji.

Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić tylko jedna osoba. Chcąc jednak zabezpieczyć interesy swojej firmy jeszcze bardziej, przedsiębiorca może powołać „rezerwowego” zarządcę na wypadek, gdyby zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji albo nie mógł jej pełnić np. z powodu śmierci lub orzeczenia wobec niego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Na jakich zasadach działa zarządca?

Z chwilą śmierci przedsiębiorcy, zarządca sukcesyjny uzyskuje status podobny do prokurenta albo syndyka. Oznacza to, że działa on we własnym imieniu (w obrocie posługuje się swoim nazwiskiem), ale jego czynności mają bezpośredni wpływ na firmę. Zarządca, co do zasady, nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy. Ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę, jaką wyrządzi w skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. Może on również pobierać wynagrodzenie z tytułu pełnienia swojej funkcji.

Jak powołać zarządcę?

W celu powołania zarządcy sukcesyjnego należy:

1) sporządzić pisemne oświadczenie o ustanowieniu zarządcy,
2) odebrać pisemną zgodę określonej osoby na pełnienie funkcji zarządcy (może być zawarta na jednym dokumencie z oświadczeniem z punktu 1),
3) złożyć wniosek do CEIDG o wpis zarządcy (formularz CEIDG-ZS).

Wskazanie przez spadkobiercę zarządcy sukcesyjnego nie odniesie żadnego skutku gdy przedsiębiorca powoła zarządcę ustnie (choćby przy świadkach), gdy zrobi to pisemnie, ale oświadczenie to przeleży głęboko w szufladzie lub gdy wskaże go w testamencie, ale nie złoży formalnego wniosku do CEIDG. "Przeleżane" oświadczenie lub testament mogą być ewentualną wskazówką dla spadkobierców uprawnionych do powołania zarządcy, ale nie mają one charakteru wiążącego.

Wniosek o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG powinien wskazywać jego imię i nazwisko, imiona rodziców, PESEL, NIP, datę urodzenia, obywatelstwo oraz adres do doręczeń. Wniosek można złożyć online lub w wersji papierowej (w urzędzie gminy lub pocztą). Złożenie wniosku jest bezpłatne.